Duke u përfshirë në luftën e Izraelit kundër Iranit, Uashingtoni lëshoi bombat e tij masive “shkatërruese bunkerësh” në uzinën e pasurimit të karburantit Fordo të Iranit.
Ato bomba u panë gjerësisht si shansi më i mirë për të dëmtuar ose shkatërruar Fordon, të ndërtuar thellë në një mal dhe të paprekur gjatë ofensivës njëjavore të Izraelit. Një zyrtar amerikan, duke folur në kushte anonimiteti për të diskutuar operacionin para një informimi zyrtar, konfirmoi përdorimin e tyre në sulmin e së dielës.
SHBA-ja është e vetmja ushtri e aftë të hedhë armët, dhe lëvizja e bombarduesve të fshehtë B2 drejt Azisë të shtunën, kishte sinjalizuar një aktivitet të mundshëm nga SHBA-ja. Udhëheqësit izraelitë nuk i kishin fshehur shpresat e tyre se Presidenti Donald Trump do t’i bashkohej luftës së tyre njëjavore kundër Iranit, megjithëse ata kishin sugjeruar gjithashtu se kishin plane rezervë për shkatërrimin e vendit.
Të dielën në mëngjes mbeti e paqartë se sa dëme i ishin shkaktuar Fordos. Misioni mund të ketë pasoja të gjera, duke përfshirë rrezikimin e çdo shansi që Irani të përfshihet në bisedimet e dëshiruara nga Trump mbi programin e tij bërthamor dhe tërheqjen e SHBA-së në një luftë tjetër në Lindjen e Mesme.
Çfarë është bomba shkatërruese e bunkerëve?
“Bunker buster” është një term i gjerë që përdoret për të përshkruar bombat që janë projektuar të depërtojnë thellë nën sipërfaqe, para se të shpërthejnë. Në këtë rast, i referohet bombës më të fundit GBU-57 A/B Massive Ordnance Penetrator në arsenalin amerikan. Bomba me precizion prej afërsisht 30,000 paundësh (13,600 kilogramësh) është projektuar për të sulmuar bunkerë dhe tunele të varrosura thellë dhe të ngurtësuara, sipas Forcave Ajrore të SHBA-së.
Besohet se është në gjendje të depërtojë rreth 61 metra nën sipërfaqe para se të shpërthejë, dhe bombat mund të hidhen njëra pas tjetrës, duke shpuar gjithnjë e më thellë me çdo shpërthim të njëpasnjëshëm. Nuk dihet menjëherë se sa u përdorën në sulmin e së dielës në mëngjes.
Bomba mbart një kokë luftarake konvencionale, por Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike ka konfirmuar se Irani po prodhon uranium të pasuruar në Fordo, duke ngritur mundësinë që materiali bërthamor të mund të lirohet në zonë nëse GBU-57 A/B do të përdoret për të goditur objektin. Megjithatë, sulmet izraelite në një tjetër central bërthamor iranian, Natanz, në një central centrifugash kanë shkaktuar ndotje vetëm në vetë centralin, jo në zonën përreth, tha IAEA. Avionët luftarakë amerikanë goditën gjithashtu Natanzin.
Sa i vështirë është një objektiv për Fordon?
Fordo është impianti i dytë i pasurimit bërthamor i Iranit pas Natanzit, impiantit kryesor, i cili tashmë është shënjestruar nga sulmet ajrore izraelite. IAEA thotë se beson se këto sulme kanë pasur ‘ndikime të drejtpërdrejta’ në sallat nëntokësore të centrifugave të impiantit.
Fordo është më i vogël se Natanz dhe është ndërtuar në shpatin e një mali pranë qytetit të Qom, rreth 95 kilometra në jugperëndim të Teheranit. Ndërtimi besohet të ketë filluar rreth vitit 2006 dhe u bë funksional për herë të parë në vitin 2009 – të njëjtin vit kur Teherani pranoi publikisht ekzistencën e tij.
Përveçse është rreth 80 metra nën shkëmbinj dhe dhe, vendi thuhet se mbrohet nga sistemet e raketave tokë-ajër iraniane dhe ruse. Megjithatë, këto mbrojtje ajrore ka të ngjarë të jenë goditur tashmë në fushatën izraelite, e cila pretendon se ka rrëzuar pjesën më të madhe të mbrojtjes ajrore të Iranit.
Megjithatë, kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu ka thënë se qëllimi i sulmit ndaj Iranit ishte eliminimi i programit të tij raketor dhe bërthamor, të cilin ai e përshkroi si një kërcënim ekzistencial për Irzaelin, dhe zyrtarët kanë thënë se Fordo ishte pjesë e këtij plani.
“I gjithë ky operacion… duhet të përfundojë me eliminimin e Fordos”, tha për Fox News, Yechiel Leiter, ambasadori i Izraelit në SHBA.
Pse duhet të përfshihet SHBA-ja?
Në teori, GBU-57 A/B mund të hidhet nga çdo bombardues i aftë të mbajë peshën, por për momentin SHBA-të e kanë konfiguruar dhe programuar vetëm bombarduesin e tyre të fshehtë B-2 Spirit për të hedhur bombën, sipas Forcave Ajrore.
B-2 përdoret vetëm nga Forcat Ajrore dhe prodhohet nga Northrop Grumman.
Sipas prodhuesit, B-2 mund të mbajë një ngarkesë prej 40,000 paundësh (18,000 kilogramësh), por Forcat Ajrore të SHBA-së kanë thënë se e kanë testuar me sukses B-2 të ngarkuar me dy raketa bunkerësh A/B GBU-57 — një peshë totale prej rreth 60,000 paundësh (27,200 kilogramësh).
Bombarduesi i rëndë strategjik me rreze të gjatë veprimi ka një rreze veprimi prej rreth 11,000 kilometrash pa furnizim me karburant, por mund të përshkojë 18,500 kilometra me një furnizim të vetëm, dhe mund të arrijë çdo pikë të botës brenda disa orësh, sipas Northrop Grumman.
Trump nuk ishte i përkushtuar
Nëse SHBA-të do të përfshiheshin, kishte qenë e paqartë ditët e fundit.
Në takimin e G7 në Kanada, Trump u pyet se çfarë do të duhej që Uashingtoni të përfshihej ushtarakisht dhe ai tha: “Nuk dua të flas për këtë.”
Pastaj, të enjten, Trump tha se do të vendoste brenda “dy javësh” nëse do të përfshihej për t’i dhënë një shans tjetër mundësisë së negociatave me Iranin mbi programin e tij bërthamor. Në fund, u deshën vetëm dy ditë për të vendosur./ AP.