Nga Reldar Deda
Në Ballkan, pushteti nuk vdes kurrë; ai thjesht ndërron trupin. Një ditë e gjen në fronin e një mbreti që zbret nga shpatet me një kurorë të huaj mbi kokë; një ditë tjetër, në tryezën e një kryeministri që vizaton qytete në letër. Mes këtyre trupave, pushteti ecën si një fantazmë e lashtë që e njeh mirë teatrin ku luan: skena është e njëjtë, perdet janë të njëjtat, vetëm maskat ndryshojnë. Dhe gjithmonë, diku në prapaskenë, rri gati kori: qoftë ai i zhurmshëm që ngre flamuj, qoftë ai i heshtur që sheh e nuk flet.
Në njërën skenë, në Serbi, prej gati një viti, rrugët janë kthyer në damarë të hapur ku rrjedh një gjak i ri. Shembja e kantierit të stacionit të trenit në Novi Sad, gjashtëmbëdhjetë jetë të humbura nën beton, nuk mbeti një tragjedi e heshtur. Çdo emër u bë flamur, çdo fytyrë u kthye në ikonë marshimesh. Nga ajo ditë, qytetet serbe e humbën qetësinë.
Vuçiçi, mjeshtër i mekanikës së frikës dhe kontrollit, e di se protestat nuk mposhten me boshllëk, por me mbushje. Përballë turmave të zemëruara, ai nxjerr turmat e veta. Në vijën e parë burokratë të palëkundur; pas tyre, nacionalistë me zë të stërvitur; më tej, huliganë dhe kriminelë të kthyer në rojtarë të fronit. Një trup i vetëm, i ndërtuar nga gjymtyrë të ndryshme, por që lëviz si një kafshë e madhe dhe e bindur. Kundërprotestat nuk janë spontanitet, por akte të përgatitura, si zjarre që digjen me dru të prerë nga pyje të padukshme.
Në skenën tjetër, në Shqipëri, drita bie më e ftohtë. Episodi më i afërt me një kundërpërgjigje të organizuar ishte një tubim para gjykatës, në mbrojtje të Erion Veliajt. Një ditë e vetme, një grusht njerëzish, një akt që nuk u përsërit. Nuk kishte atje betime, as marshime të gjata, as fytyra të shfaqura përditë në të njëjtin vend. Ishte një shfaqje e vetme, jo një seri.
Ky dallim është thelbësor. Vuçiçi është i rrethuar nga një mur besnikësh që e shohin si një shenjt tokësor. Rama nuk ka altar. Ai nuk frymëzon sakrificë; ai ofron tavolinë negociatash. Mbështetësit e tij nuk janë pelegrinë, por palë kontrate. Ata qëndrojnë sa kohë që bilanci është në favor. Në këtë marrëdhënie nuk ka gjak, nuk ka përbetim, nuk ka fat të përbashkët.
Në historinë shqiptare, pushteti ka pasur gjithmonë një altar: Zogu me oborrin e tij të besnikëve, Hoxha me mijëra ushtarë të bindur deri në vdekje, Alia me strukturat e së njëjtës besnikëri, Berisha dhe Nano me bërthamat e tyre të zjarrta. Ata qëndronin përballë furtunave me turma që nuk i linin vetëm. Rama nuk e ka këtë.
Ky është sa një avantazh, aq edhe një mallkim. Në kohë paqeje, pushteti i tij është i qëndrueshëm: nuk ka turma për të ushqyer me mite, nuk ka flamuj që duhen mbajtur lart çdo ditë. Mjafton të ushqejë apatinë dhe cinizmin, si një regjim që lulëzon në mosbesim dhe indiferencë. Por në orën e rrethimit të madh, nuk ka askënd që të ngrihet për të.
Në teatrin ballkanik, të dy luajnë të njëjtin rol – sundimtarë që nuk lëshojnë fronin – por me skenografi të ndryshme. Vuçiçi ka një kor të përhershëm, Rama ka një heshtje të përhershme. Njëri sundon me britma, tjetri me mungesë zhurme.
Ky nuk është thjesht autoritarizëm i heshtur, është një treg i mbyllur ku hyrja blihet me besnikëri ndaj shefit dhe ku dalja paguhet me përjashtim nga çdo mundësi ekonomike. Një regjim ku heshtja nuk është boshllëk, por monedhë; ku propaganda nuk është bindje, por faturë që qytetari paguan pa e lexuar; ku korrupsioni nuk është aksident, por vetë themeli i skenës.
Mirëpo, pas 12 vitesh në pushtet, shtypi i Tiranës nuk e sheh një fakt të tillë dhe me shumë gjasa as nuk ka ndërmend ta shohë as në të ardhmen. Është krejtësisht e habitshme për nga mënyra se si sillet; duket se amnezia është identiteti i tij, duke harruar se shumë vite më parë ishin ata që pyesnin me habi: kush ia hapi derën krimit, kush e futi në Kuvendin e Republikës; trafikantin ndërkombëtar, përdhunuesin dhe vrasësin?
Në vitin 1997, Shqipëria ishte shthurur. Depot e armëve ishin hapur dhe rrugët ishin mbushur me banda. Por edhe atëherë, kur shteti kishte rënë, bandat nuk hynë kurrë në parlament. Askush nuk i kishte ftuar. Por gjashtëmbëdhjetë vjet më vonë, ato hynë. Gjetën një njeri në nevojë, të etur për pushtet, që nuk kishte as vizion, as forcë, por vetëm ankthin për të mos humbur. Ky ishte Edi Rama.
Kjo është vetëm një pjesë e kronikës.
Pjesa tjetër na kujton se në çfarë vendi jetojmë: Në një vend ku flitet për vrasje e jo për punë, për grabitje e jo për shkolla, për gjykata që mbrojnë politikanët e jo drejtësinë.
Prandaj, shtypi i Tiranës e ka urgjente të merret me “Dollhouse-t” shqiptare, pasi me ato të Hamburgut ka kush merret…