VLERËSIM MBI POLITIKËN E SHBA PËR SANKSIONIMIN SIPAS NENIT 7031(c) TË ISH-KRYEMINISTRIT SHQIPTAR SALI BERISHA:
PASOJAT NË MARRËDHËNIET DYPALESHË DHE OBJEKTIVAT STRATEGJIKE RAJONALE
Përgatitur nga Continental Strategy dhe Continental PLLC
22 Korrik 2025
PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE
Sanksioni i vendosur ndaj ish-Presidentit dhe ish-Kryeministrit shqiptar Sali Berisha në bazë të nenit 7031(c) duhet të hiqet menjëherë. Ky sanksion ishte i motivuar politikisht, pa bazë faktike, dëmtoi interesat e politikës së jashtme amerikane dhe kontribuoi në përkeqësimin e situatës në Shqipëri, të cilën tashmë kritikët e përshkruajnë si një “shtet narkotik”. Meqë demokracia në Shqipëri është përballë një kërcënimi serioz dhe Berisha nuk është më një figurë aktive politike, heqja e këtij sanksioni do të rikthente neutralitetin dhe besueshmërinë e Shteteve të Bashkuara në rajon.
KONTEKSTI DHE SITUATA AKTUALE
Origjina dhe Historia e Nenit 7031(c)
Neni 7031(c) i Departamentit të Shtetit, i Operacioneve të Jashtme dhe Programit të Përafërt të Buxhetit (SFOPS), shërben si një mjet kongresional për të luftuar korrupsionin ndërkombëtar dhe shkeljet e të drejtave të njeriut, duke vendosur ndalime për hyrje me viza. Sipas Shërbimit Kërkimor të Kongresit:
“Origjina e nenit 7031(c) mund të gjurmohet që në buxhetin SFOPS të vitit fiskal 2008,” megjithëse “diskrecioni për të publikuar emrat e individëve të sanksionuar sipas këtij neni është përcaktuar qartë në dispozitat buxhetore që nga viti fiskal 2015.”
Ky nen i jep fuqi Sekretarit të Shtetit për të ndaluar hyrjen në SHBA të zyrtarëve të huaj dhe anëtarëve të afërt të familjes së tyre nëse ekziston “informacion i besueshëm” që ata janë përfshirë në:
• korrupsion të rëndë, përfshirë atë që lidhet me nxjerrjen e burimeve natyrore,
• shkelje të rënda të të drejtave të njeriut.
Statistikat e Përdorimit dhe Modelet Partiake
Shërbimi Kërkimor i Kongresit dokumenton se “emërtimi i parë publik u bë në vitin 2018.” Konkretisht, sanksionimi i parë kishte në shënjestër “ish-Prokurorin e Përgjithshëm shqiptar Adriatik Llalla dhe anëtarët e ngushtë të familjes së tij”, më 14 shkurt 2018.
Sipas analizës së CRS, nga viti 2018 deri në maj 2020, “më shumë se 150 individë (77 shpallje publike kryesore për korrupsion ose shkelje të të drejtave të njeriut dhe 74 anëtarë të tjerë të familjes të përmendur publikisht) nga më shumë se 30 vende janë shpallur publikisht sipas Nenit 7031(c).6 Nga këta të shpallur, “rreth 70% janë për shkelje të të drejtave të njeriut dhe 30% për korrupsion.”
Zgjerimi i madh gjatë Administratës Biden
Ndërsa Neni 7031(c) u krijua dhe u përdor për herë të parë gjatë administratës Trump, ai është zgjeruar ndjeshëm gjatë administratës Biden, duke u bërë një nga mjetet më të përdorura të politikës së jashtme.
Gjatë administratës së Biden, Departamenti Amerikan i Shtetit ka ndërmarrë rreth 300 sanksionime sipas Nenit 7031(c), në kuadër të Aktit të Buxhetit për Departamentin e Shtetit, Operacionet e Jashtme dhe Programet e Ndërlidhura. Këto sanksione kanë prekur zyrtarë nga 36 shtete.
Numri total i personave të prekur (duke përfshirë zyrtarët e sanksionuar dhe anëtarët e tyre të afërt të familjes) është rreth 390 persona.
Përdorimi sipas Administratave:
• Administrata Trump (2018–2020): 77 sanksione kryesore plus 74 anëtarë familjeje të përfshirë përgjatë 3 viteve.
• Administrata Biden (2021–2025): Mbi 300 veprime sanksionuese brenda 4 viteve.
Modeli tregon se administrata Biden jo vetëm që ka vazhduar, por e ka përshkallëzuar në mënyrë të ndjeshme përdorimin e autoritetit të Nenit 7031(c). Presidenti Biden e ka deklaruar qartë në Samitin për Demokracinë se “lufta kundër korrupsionit dhe forcimi i shtetit të së drejtës janë të rëndësishëm për çdo demokraci në mbarë botën dhe se Departamenti i Shtetit do të vazhdojë të përdorë këtë autoritet dhe të gjitha mjetet e përshtatshme për të luftuar korrupsionin në shkallë globale, duke sinjalizuar një politikë të qëllimshme për zgjerimin e përdorimit të tij.”
Dëshmi e Zgjerimit Sistematik:
1. Frekuencë e Rritur:
Administrata Biden e ka përdorur rregullisht nenin 7031(c), duke lëshuar disa sanksione çdo muaj.
2. Shtrirje më e gjerë gjeografike:
Sanksionet janë zgjeruar përtej zonave të fokusuara fillestare dhe tani përfshijnë zyrtarë nga një gamë më e gjerë vendesh, duke vënë në shënjestër veçanërisht qeveritë që historikisht kanë bashkëpunuar me Shtetet e Bashkuara.
3. Synim politik:
Ligjvënësit kryesorë republikanë kanë kritikuar publikisht sanksionet, duke i quajtur ato të atilla që godasin në mënyrë disproporcionale zyrtarë të qeverive të lidhura me SHBA-të (zakonisht me qeveri të qendrës së djathtë ose konservatore) në Amerikën Latine dhe përtej, ndërkohë që shpëtojnë regjime më të majta. Në shkurt 2024, një letër drejtuar Presidentit Biden nga senatorë republikanë, të udhëhequr nga Sen. Jim Risch (R-ID), anëtari më i lartë i Komitetit të Marrëdhënieve me Jashtë të Senatit, dhe bashkënënshkruar nga senatorët Marco Rubio (R-FL), Bill Hagerty (R-TN), James Lankford (R-OK), Mike Lee (R-UT), Tim Scott (R-SC), John Cornyn (R-TX) dhe Rick Scott (R-FL), shprehte shqetësimin se administrata Biden e ka politizuar procesin e sanksioneve, duke u fokusuar në mënyrë të njëanshme te partnerët bashkëpunues në rajon, ndërsa injoron korrupsionin në regjime që dëmtojnë interesat amerikane – si p.sh. regjimi Maduro në Venezuelë, ish-presidenti Rafael Correa i Ekuadorit, ish-presidentja Cristina Fernández de Kirchner në Argjentinë dhe Brazili nën presidentin Lula da Silva (të gjitha të përmendura në letër si shembuj të regjimeve të majta apo autoritare të majta).
Kjo përputhet me kritika më të gjera të ngritura në analiza jopartiake, si raportet e Shërbimit Kërkimor të Kongresit, të cilat trajtojnë perceptimin se politikat e SHBA për të drejtat e njeriut nën administrata të ndryshme (përfshirë atë të Bidenit) zbatojnë standarde të ndryshme për aleatët strategjikë në krahasim me kundërshtarët, gjë që mund të ngrejë akuza për hipokrizi.
Gjatë administratës së parë të Trump-it, neni 7031(c) u përdor kryesisht për të sanksionuar raste të qarta të korrupsionit dhe shkeljeve të të drejtave të njeriut. Në të kundërt, administrata Biden e ka zgjeruar përdorimin e këtij mjeti, duke e orientuar gjithnjë e më shumë drejt goditjes politike të kundërshtarëve të regjimeve të mbështetura nga SHBA.
I përafruar me rrjetet progresiste, ky ndryshim ka nxitur kritika se mjeti i krijuar fillimisht për të luftuar korrupsionin dhe shkeljet e të drejtave të njeriut, tashmë po përdoret për qëllime politike.
Emërimi Fillestar
Më 19 maj 2021, Sekretari i Shtetit, Antony Blinken, shpalli Sali Berishën dhe anëtarët e familjes së tij të papërshtatshëm për hyrje në SHBA, në bazë të Neni 7031(c), për shkak të dyshimeve për “korrupsion të rëndësishëm” gjatë kohës që ai shërbeu si Kryeministër. Në deklaratë thuhej se Berisha kishte kryer “keqpërdorim të fondeve publike dhe ndërhyrje në proceset shtetërore, përfshirë përdorimin e pushtetit për përfitime personale dhe për pasurimin e aleatëve politikë dhe familjes së tij.”
Korniza Ligjore dhe E Drejta për Përjashtim
Sipas një analize ligjore të përgatitur nga avokatët e Continental PLLC dhe të ndarë me Departamentin e Shtetit, Neni 7031(c) përbën “një proces krejtësisht politik”, i cili nuk parashikon asnjë procedurë apelimi, as aplikim për përjashtim.
Ky nen i jep kompetencë të plotë Sekretarit të Shtetit për të emëruar një individ, si dhe për të rishikuar ose shfuqizuar këtë emërim. Po ashtu, i jep atij diskrecion të vetëm për të vendosur një përjashtim në rast se ai vlerëson se përjashtimi do t’i shërbente një interesi të detyrueshëm kombëtar, ose nëse rrethanat që çuan në përjashtimin fillestar kanë ndryshuar ndjeshëm.
Gjykatat federale kanë konfirmuar se vetëm Sekretari i Shtetit ka të drejtë të shtojë apo të heqë një emër nga lista e Nenit 7031(c), duke e bërë kështu këtë vendim një kompetencë të pastër të pushtetit ekzekutiv.
ARGUMENTET PËR HEQJEN E SHPALLJES “NON GRATA”
• Shpallja ishte e motivuar politikisht dhe pa bazë faktike
• Shpallja ka prodhuar efekte të kundërta dhe ka dëmtuar interesat e politikës së jashtme të SHBA-së
• Kredenciale historike demokratike
• Heqja e shpalljes do të rivendoste neutralitetin e politikës amerikane
• Përputhshmëri me qëndrimet e deklaruara të Sekretarit Rubio dhe reformat e administratës Trump
1. Shpallja ishte e motivuar politikisht dhe pa bazë faktike
Natyra e akuzave
Është me rëndësi të theksohet se ndaj Sali Berishës nuk është ngritur asnjë akuzë për shkelje të të drejtave të njeriut, mbështetje ndaj terrorizmit apo aktivitete të tjera të rënda kriminale që do të justifikonin zakonisht ndalimin e vizës.
Përkundrazi, Berisha ka qenë një aleat i qëndrueshëm i Shteteve të Bashkuara gjatë gjithë karrierës së tij publike 34-vjeçare, duke u vlerësuar nga liderë të të dyja partive amerikane për:
• Reformat ekonomike,
• Përpjekjet kundër korrupsionit,
• Modernizimin e mbrojtjes dhe anëtarësimin në NATO,
• Kontributin për stabilitetin rajonal.
Vlerësime të veçanta për Berishën përfshijnë:
Presidenti George W. Bush, gjatë vizitës së tij në Shqipëri më 10 qershor 2007 – vizita e parë ndonjëherë e një presidenti amerikan në detyrë:
• Për reformat ekonomike dhe luftën kundër korrupsionit:
“Jam i impresionuar nga dëshira e qeverisë suaj për të luftuar korrupsionin, për të treguar se qeveria u përket njerëzve, dhe se njerëzit mund t’i besojnë qeverisë duke larguar ata që abuzojnë me pushtetin për të vjedhur taksapaguesit. E vlerësoj këtë përkushtim, zoti Kryeministër.”
• Për Shqipërinë si model tolerance dhe aleate e besueshme e SHBA-së:
“E vlerësoj faktin që Shqipëria është një model i tolerancës fetare… dhe e vlerësoj faktin që Shqipëria është një mike e besueshme dhe një aleate e fortë.”
• Për reformat për anëtarësim në NATO:
“E përgëzova Kryeministrin për përparimin që ka bërë Shqipëria në reformat e mbrojtjes… dhe ai e kupton rëndësinë e kësaj. Më tha se janë të përkushtuar. Kështu tha Kryeministri – Shqipëria është e përkushtuar për të përmbushur këto standarde. Dhe unë i thashë se edhe ne jemi të përkushtuar për t’ju ndihmuar.”
• Për rolin e Berishës në stabilitetin rajonal:
“I kërkova Kryeministrit të punojë me liderët në Kosovë për të ruajtur qetësinë gjatë fazave përfundimtare të procesit për statusin e Kosovës. Ai më siguroi se do ta bëjë. Ka kontakte të mira atje dhe kosovarët e shohin Kryeministrin e Shqipërisë si një udhëheqës – dhe ai është i gatshëm ta japë këtë udhëheqje.”
Vlerësime të tjera nga udhëheqës të lartë amerikanë
• Presidenti Bill Clinton (sipas dokumenteve të deklasifikuara nga një takim në Shtëpinë e Bardhë në shtator 1995 me Presidentin e atëhershëm Berisha):
“E vlerësoj shumë përparimin që keni bërë, veçanërisht punën tuaj për zhvillimin e demokracisë në Shqipëri dhe për transformimin e ekonomisë suaj.”
“Nuk mund t’ju them sa i kënaqur jam që keni arritur kaq shumë në kaq pak kohë.”
• Sekretarja e Shtetit Hillary Clinton (gjatë një takimi më 25 prill 2012 me Kryeministrin Berisha në Departamentin e Shtetit):
“Kryeministri dhe vendi i tij kanë qenë partnerë të fortë të Shteteve të Bashkuara në NATO, si pjesë e misionit tonë në Afganistan, dhe kemi një marrëdhënie të gjerë dhe të thellë që e vlerësojmë shumë.”
• Sekretarja e Shtetit Hillary Clinton (gjatë një vizite në Shqipëri më 1 nëntor 2012):
“Shtetet e Bashkuara kanë qenë krenare që janë partneri dhe miku juaj ndërsa ju keni vijuar të bëni përparim në konsolidimin e demokracisë, në hapjen e ekonomisë dhe në ofrimin e mundësive për të gjithë qytetarët e vendit tuaj.”
Mungesa e provave dhe shqetësimet ligjore
Akuzat kundër Berishës lidhen vetëm me korrupsion të tërthortë gjatë kohës së ushtrimit të funksionit të tij (dyshohet se janë përfshirë të afërm të tij), por deri më sot nuk është paraqitur asnjë provë konkrete për të mbështetur këto pretendime, pavarësisht se çështja është nën hetim prej më shumë se dy vitesh nga organi shtetëror antikorrupsion në Shqipëri, i cili ndodhet nën kontroll politik të qeverisë aktuale.
Veçanërisht, ish-kongresmeni Lee Zeldin, anëtar i Komisionit për Punët e Jashtme në Dhomën e Përfaqësuesve, ka dërguar disa kërkesa me shkrim në Departamentin e Shtetit për të kërkuar sqarime lidhur me shpalljen e Berishës sipas nenit 7031(c).
Këto përfshijnë:
• Pyetje direkte gjatë një seance dëgjimore në Kongres më 7 qershor 2021, me Sekretarin e Shtetit Antony Blinken;
• Letra zyrtare të dërguara në gusht dhe nëntor 2021, ku kërkohej të bëheshin publike provat që mbështesin akuzat për “korrupsion të rëndësishëm” në shpalljen ndaj Berishës.
Departamenti i Shtetit nuk iu përgjigj këtyre kërkesave formale, ndonëse është i detyruar nga ligji që të japë sqarime për veprimet e tij ndaj një kërkese mbikëqyrëse nga Kongresi.
Kërkesa e përfaqësuesit Zeldin dhe mungesa e përgjigjes.
Me rëndësi të veçantë është fakti që Përfaqësuesi Lee Zeldin ka kërkuar sqarime mbi mënyrën sesi sanksionet ndaj Sali Berishës u vendosën në vitin 2021, “tetë vite dhe dy administrata presidenciale më vonë”, duke qenë se Berisha kishte lënë detyrën në vitin 2013, gjatë administratës Obama-Biden, dhe nuk mbante më funksione zyrtare.
Zeldin kërkoi një përgjigje zyrtare dhe një takim me zyrtarët përkatës të Departamentit të Shtetit, për të shqyrtuar çdo informacion të klasifikuar që mund të mbështeste akuzat për korrupsion, si dhe për të sqaruar procesin që Departamenti kishte ndjekur.
Asnjë përgjigje zyrtare apo takim shqyrtues nuk u ofrua nga Departamenti i Shtetit në atë kohë.
Një zyrtar i administratës Biden pranon se shpallja ndaj Berishës ishte e gabuar.
Jonathan Moore, ish-diplomat amerikan dhe zyrtar karriere në Departamentin e Shtetit – një ekspert i njohur për zhvillimet në Ballkan – ka deklaruar publikisht se sanksionet ndaj Berishës janë vendosur “pa prova konkrete, por mbi bazën e thashethemeve që ambasada amerikane në Tiranë i kishte përcjellë në Uashington”. Moore theksoi se:
“Sanksionet ndaj ish-kryeministrit Sali Berisha janë vendosur pa prova konkrete”, dhe ai kritikoi programin për mbështetjen në akuza të pakonfirmuara, jo në fakte.
Duke folur konkretisht për rastin Berisha, Moore sqaroi: “Këto sanksione, të vendosura nga Departamenti i Shtetit që nga viti 2018, duken se mbështeten kryesisht në akuza për korrupsion. Një person i ka thënë një tjetri, i cili i ka thënë ambasadës, që dikush është i korruptuar.” Ai vuri në dukje se, në raste si ky i Berishës: “Ka shumë persona në atë listë që nuk janë hetuar kurrë. Kjo ngre pyetje serioze mbi vlefshmërinë e sanksioneve.”
Në mënyrë thelbësore, Moore pranoi se:
“Nuk ekziston asnjë proces kundërshtimi, apo ndonjë mënyrë për të shqyrtuar nëse një person ka dhënë ndonjë kontribut pozitiv në interes të Shteteve të Bashkuara”, duke nxjerrë në pah mangësitë procedurale serioze të sistemit të shpalljeve, që në këtë rast kanë ndikuar në mënyrë të padrejtë ndaj Berishës.
Mungesa e provave dhe dështimi i mbikëqyrjes nga Kongresi
Sipas ekspertëve të politikës, sanksionet e vendosura nga Departamenti i Shtetit ndaj Sali Berishës janë të krahasueshme me raste të tjera të diskutueshme. Ironikisht, ndërkohë që Departamenti i Shtetit vazhdon të synojë Berishën dhe politikanë të tjerë pro-amerikanë për korrupsion të pretenduar, ka indicie se korrupsioni i vërtetë qëndron te kryeministri Rama dhe disa individë amerikanë të ndikuar prej tij.
Departamenti i Shtetit ka dështuar të përmbushë detyrimet ligjore për të paraqitur në Kongres provat që justifikojnë vendimin për shpalljen. Ish-kongresmeni Lee Zeldin ka kërkuar zyrtarisht dokumentacionin mbështetës, siç e parashikon ligji, por Departamenti nuk ka dhënë përgjigje ndaj kësaj kërkese zyrtare për mbikëqyrje parlamentare.
Vijimi i shpalljes dhe mungesa e transparencës ligjore
Ndryshe nga shpallja e fundit e Sekretarit Rubio për ish-Presidenten e Argjentinës Cristina Fernández de Kirchner – e cila u dënua në vendin e saj për krime të kryera gjatë kohës në detyrë dhe ishte aleate e besueshme e regjimeve të majta dhe kundërshtare të SHBA-së – rasti i Berishës është krejtësisht i ndryshëm:
• Asnjë dënim penal: Sali Berisha nuk është dënuar kurrë për ndonjë krim.
• Akuza pas largimit nga detyra: Çdo pretendim ndaj tij është ngritur vetëm pasi ai kishte lënë detyrën, dhe kur po përgatitej për t’u rikthyer në jetën politike.
• Mungesë provash publike: Nuk është paraqitur asnjë provë për ndonjë shkelje në publik.
• Qëndrim pro-amerikan: Berisha ka qenë vazhdimisht mbështetës i interesave të SHBA-së dhe i aleancës së NATO-s.
Zbatim partizan dhe ndikimi i OJQ-ve
Shpallja është rezultat i njëanshmërisë ideologjike brenda administratave Obama dhe Biden, për shkak të Animositetit ideologjik të Sekretarit Antony Blinken ndaj qendrës së djathtë, qasjes partizane të ambasadores Yuri Kim, gatishmërisë së Administratores së USAID-it, Samantha Power, për t’i lejuar Ramës përdorimin politik të SPAK-ut.
Bashkëpunimi financiar midis USAID dhe rrjetit Soros
Të dhënat financiare tregojnë përmasat e këtij kapjeje institucionale. Gjatë 15 viteve të fundit, USAID ka kanalizuar mbi 270 milionë dollarë drejt East-West Management Institute (EWMI) – një organizatë partnere e Fondacioneve “Open Society” të George Soros.
Projektet e financuara nga USAID si “reformë në drejtësi” dhe “trajnime për shoqërinë civile”
Projektet e financuara nga USAID, të përshkruara si “reformë në drejtësi” dhe “trajnime për shoqërinë civile” në vende si Shqipëria dhe Kamboxhia, në realitet ishin më saktësisht një ristrukturim total i sistemit gjyqësor.
Fondet e USAID-it u drejtuan veçanërisht drejt fushatës “Drejtësi për të Gjithë”, e cila i dha pushtet të tepruar qeverisë socialiste shqiptare mbi sistemin e drejtësisë. Kjo strukturë e re gjyqësore më pas u përdor nga drejtuesit socialistë si mjet për ndjekje penale të kundërshtarëve politikë.
Shënjestrimi direkt i Berishës përmes operacioneve të financuara nga SHBA.
Më e rëndësishmja është se fushata “Drejtësi për të Gjithë” e EWMI-së, me financim amerikan, promovoi drejtpërdrejt hetimin dhe ndjekjen politike të ish-Kryeministrit Sali Berisha, një kundërshtar i Kryeministrit aktual shqiptar, Edi Rama – i cili është përmendur si “mik i afërt i George Soros” dhe ka ngritur një dolli në dasmën luksoze të djalit të tij, Alex Soros, në Long Island.
Model i destabilizimit rajonal.
Ky operacion në Shqipëri ishte pjesë e një modeli më të gjerë rajonal. Organizata Judicial Watch ka dokumentuar bashkëpunimin ndërmjet Departamentit të Shtetit dhe USAID-it me rrjetin Soros, për të mbështetur financiarisht grupe aktivistësh të majtë në Maqedoni, me qëllim destabilizimin e qeverisë. Ndërmjet 27 shkurtit 2012 dhe 31 gushtit 2016, USAID ka shpërndarë 4,819,125 dollarë nga taksat e qytetarëve amerikanë për Fondacionin Shoqëria e Hapur (OSF). Sipas Judicial Watch, faqja zyrtare e USAID lidh drejtpërdrejt me www.soros.org.mk, dhe vetë projekti trajnoi qindra të rinj maqedonas në tema si: liria e organizimit, politikat rinore, nismat qytetare, argumentimi bindës dhe përdorimi i mediave të reja.
Ekspertët e politikës e kanë përshkruar këtë si: “Programe të financuara nga SHBA që kanë nxitur dhunë sipas modelit të Saul Alinsky-t dhe ndarje etnike, duke shkaktuar krizë politike që nga viti 2015.”
Përdorimi sistematik i fondeve të taksapaguesve amerikanë për të fuqizuar qeveri të majta, ndërkohë që njëkohësisht shpallen si të korruptuar kundërshtarët e tyre pro-amerikanë, përfaqëson një deformim thelbësor të objektivave të politikës së jashtme amerikane.
Partizanizmi ekstrem i ambasadores Yuri Kim
Ambasadorja e SHBA-së në Shqipëri, Yuri Kim, u dallua për një qasje ekstremisht partizane, duke “Përqafuar në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe simbolike Edi Ramën”, mbështetur hapur qeverinë socialiste, përçmuar Partinë Demokratike dhe opozitën, duke e fyer publikisht Berishën, me deklaratën famëkeqe:
“Le të hajë bar!”
Lidhjet me Rrjetin Soros
Raportime publike kanë zbuluar lidhje shqetësuese mes Kryeministrit Edi Rama dhe rrjetit të Sorosit, të cilat mund të kenë ndikuar në vendimin për shpalljen.
Raportime të fundit në media dokumentojnë pjesëmarrjen e Ramës në dasmën e Alex Soros me Uma Abedin, duke nxjerrë në pah marrëdhëniet e ngushta personale mes Kryeministrit shqiptar dhe rrjeteve progresiste me ndikim. Këto lidhje ngrenë pikëpyetje nëse shpallja ndaj Berishës—kundërshtarit kryesor politik të Ramës—është ndikuar nga aleatë ideologjikë, në vend që të bazohej në një vlerësim objektiv të provave për korrupsion.
Shqetësimet në Kongres
Siç është përmendur, tetë senatorë amerikanë, përfshirë Marco Rubio-n, i dërguan një letër Presidentit Biden duke shprehur “shqetësime të thella për abuzimin nga administrata juaj me autoritetet e dhëna nga Kongresi për të luftuar korrupsionin… në dëm të interesave strategjike të sigurisë kombëtare të SHBA-së.”
Ata vërejtën se shumica dërrmuese e shpalljeve publike të bëra në bazë të Nenit 7031(c) kanë shënjestruar individë që kanë bashkëpunuar me Shtetet e Bashkuara në çështje strategjike diplomatike dhe të sigurisë kombëtare, ndërkohë që administrata “ka injoruar raste të mirëdokumentuara të korrupsionit serioz nga zyrtarë të huaj të qeverive që aktivisht minojnë interesat e sigurisë kombëtare të SHBA-së.”
2. SHPALLJA KA PASUR EFEKT TË KUNDËRT DHE KA DËMTUAR INTERESAT E POLITIKËS SË JASHTME AMERIKANE
Dëmtimi i Marrëdhënieve Dypalëshe
Shpallja u pa si një tradhti ndaj “një prej popujve më pro-amerikanë në botë”.
“Shqipëria mund të jetë një vend i vogël, por shqiptarët janë ndër popujt më pro-amerikanë. Shtetet e Bashkuara nuk duhet t’i tradhtojnë ata.”
Shqipëria “voton në përputhje me Shtetet e Bashkuara në Kombet e Bashkuara po aq shpesh sa Australia, madje edhe më shumë se aleatë të vjetër si Holanda, Spanja apo Suedia.”
Dobësimi i Opozitës Demokratike
Shpallja pati një ndikim të thellë mbi opozitën demokratike të Shqipërisë.
Në përpjekje për të kënaqur Departamentin e Shtetit, “Partia Demokratike përjashtoi Berishën,” por nuk funksionoi. Ndërsa Rama bëhej gjithnjë e më i korruptuar dhe Partia Demokratike vazhdonte të humbiste zgjedhjet, ata u bashkuan sërish rreth Berishës.”
Dëmtimi i Marrëdhënieve me një Aleat Pro-Amerikan
Shpallja ka dëmtuar rëndë marrëdhëniet e Shteteve të Bashkuara me një nga aleatët më të besueshëm në Ballkan. Berisha ka qenë në mënyrë të qëndrueshme pro-amerikan gjatë gjithë karrierës së tij, duke bashkëpunuar ngushtë me disa presidentë amerikanë dhe duke luajtur një rol kyç në forcimin e partneritetit të Shqipërisë me NATO-n.
Shpallja ka larguar jo vetëm vetë Berishën, por edhe një pjesë të madhe të mbështetësve të tij politik, të cilët përfaqësojnë një segment të rëndësishëm të orientimit pro-perëndimor në Shqipëri.
Shpallja ka krijuar një ndjenjë të qëndrueshme pakënaqësie te shqiptarët-amerikanë, të cilët e shohin këtë veprim si një sulm të padrejtë ndaj një udhëheqësi që ndihmoi në integrimin e vendlindjes së tyre në aleancën perëndimore. Kjo ka dëmtuar “soft power”-in amerikan dhe besueshmërinë e saj në një komunitet diasporik që tradicionalisht ka mbështetur politikën e jashtme të SHBA-së.
Fuqizimi i Regjimeve Socialiste dhe të Majta
Duke shënjestruar një udhëheqës të qendrës së djathtë dhe pro-perëndimor, ndërsa injoroi prova të qarta të korrupsionit dhe autoritarizmit nga qeveria socialiste, shpallja dha një sinjal të rrezikshëm për regjimet e majta në rajon. U demonstrua se administrata Biden është e gatshme të mbrojë qeveri të lidhura ideologjikisht me të, pavarësisht sjelljes së tyre, ndërsa ndëshkon figura opozitare pro-amerikane.
Kjo ka inkurajuar udhëheqës të tjerë socialistë dhe të majtë në Ballkan dhe në Evropën Lindore, të cilët tashmë e kuptojnë se ruajtja e marrëdhënieve të mira me rrjetet progresiste në Washington mund t’i mbrojë nga kontrolli amerikan, edhe kur angazhohen në praktika korruptive apo autoritare.
Rrënimi i Shqipërisë drejt Pasigurisë dhe Autokracisë
Shpallja ka kontribuar drejtpërdrejt në transformimin e Shqipërisë nga një demokraci premtuese në një shtet gjithnjë e më autokratik. Duke hequr presionin e SHBA-së mbi Partinë Socialiste në pushtet, shpallja eliminoi një mekanizëm të rëndësishëm kontrolli ndaj prirjeve autoritare të Kryeministrit Rama.
Transformimi në një “Shtet Narkotik”
Nën drejtimin e Kryeministrit Edi Rama, Shqipëria është transformuar një nga ekonomitë më premtuese në Ballkan në një shtet narkotik. Rama ka kthyer Shqipërinë në një qendër të trafikut të kokainës dhe opiumit nga Turqia drejt Evropës, ndërkohë që vendimi i tij për të legalizuar kultivimin e kanabisit ka përmbysur bujqësinë shqiptare. Sot, shqiptarët flasin hapur për “marihuanizimin” e ekonomisë së tyre.
Veçanërisht shqetësues është fakti se Rama njihet për lidhje të tërthorta me kartelet meksikane të drogës që përbëjnë kërcënim për sigurinë kombëtare të SHBA-së.
Më 4 tetor 2020, ai priti në zyrën e tij Luftar Hysën, një nga katër vëllezërit shqiptarë të akuzuar nga media meksikane El Universal për lidhje me liderin e kartelit Sinaloa, Ismael “El Mayo” Zambada García.
Vëllezërit Hysa dyshohet se pastrojnë para përmes kazinove dhe bizneseve në Meksikë si dhe përmes investimeve në sektorët e turizmit dhe lojërave të fatit në Shqipëri.
Në takimin e tetorit 2020, në zyrën e Ramës, ishte i pranishëm edhe Besnik Lulaj, pronar i kazinosë Marina Bay në qytetin turistik të Vlorës.
Korrupsion dhe Pastrim Parash
Zhvillimi i tregut të pasurive të paluajtshme në Shqipëri është kthyer në një pikë qendrore për pastrimin e parave, ku zyrtarët shqiptarë shpenzojnë 800 milionë dollarë për projekte ndërtimi, por deklarojnë se shpenzojnë pesë herë më shumë. Tregu i pasurive të paluajtshme në Shqipëri është njëkohësisht në lulëzim dhe është kthyer në “perëndimin e egër”, pa asnjë kontroll të vërtetë institucional.
Shkelje Sistemike të Zgjedhjeve
Zgjedhjet e majit 2025 u shoqëruan nga shkelje sistemike që komprometuan seriozisht parimet ndërkombëtare të procesit zgjedhor dhe dështuan të sigurojnë një mjedis të drejtë e të lirë për zgjedhësit që të marrin vendime të informuara.
Partia Socialiste në pushtet është përfshirë në “përdorimin e sistemit të drejtësisë si armë kundër opozitës”, përmes “gjyqeve të motivuara politikisht, arrestimeve dhe burgosjes së liderëve opozitarë”.
Infiltrimi Kriminal
Organizatat kriminale kontrolluan drejtpërdrejt procesin zgjedhor, ku “zgjedhjet në 10 nga 12 qarqet zgjedhore dhe në 21 nga 61 bashki u dominuan nga grupet më të rrezikshme kriminale të vendit”. Këto “rrjete kriminale operonin nën koordinimin e drejtpërdrejtë të Zyrës së Kryeministrit”.
Vëzhguesit ndërkombëtarë dokumentuan “lidhje ndërmjet partive politike dhe krimit të organizuar në disa zona, ku grupet kriminale intimidonin dhe kërcënonin votuesit dhe, në disa raste, edhe kandidatët”.
Kapja e Shtetit
Raporti i OSBE/ODIHR konfirmoi se “partia në pushtet përfitoi nga përdorimi i gjerë i burimeve administrative dhe nga ndikimi institucional”, duke theksuar se “fusha e garës ishte e pabarabartë”, me presion sistematik ndaj punonjësve të administratës publike, raste të frikësimit të mbështetësve të opozitës dhe keqpërdorim të rrjeteve të patronazhit politik.
Implikimet për Sigurinë Rajonale
Përkeqësimi i situatës në Shqipëri ka pasoja më të gjera për stabilitetin rajonal.
Transformimi i vendit në një shtet narkotik përbën një kërcënim serioz për sigurinë e aleatëve të NATO-s dhe partnerëve të BE-së.
Rrjetet kriminale që veprojnë nga Shqipëria tashmë paraqesin një kërcënim të drejtpërdrejtë për sigurinë evropiane, ndërkohë që rënia e standardeve demokratike minon besueshmërinë e institucioneve perëndimore në rajon.
Masa e shpalljes ka prodhuar efektin e kundërt nga qëllimet e deklaruara: në vend që të promovojë llogaridhënien dhe qeverisjen demokratike, ka lehtësuar ngritjen e një regjimi gjithnjë e më autokratik.
Regjimi autoritar dhe i korruptuar përbën një kërcënim si për demokracinë shqiptare, ashtu edhe për interesat e sigurisë rajonale.
3. KREDENCIALËT HISTORIKE DEMOKRATIKE
Kredencialet historike e demokratike
Berisha udhëhoqi kalimin e Shqipërisë nga diktatura komuniste në demokraci, duke themeluar “Partinë Demokratike të Shqipërisë, një parti qartësisht e qendrës së djathtë.”
Ai “privatizoi tokën dhe shtëpitë, uli inflacionin në shifra njëshifrore… dhe lejoi që feja të lulëzonte sërish pas dekadash shtypjeje komuniste.”
Me rëndësi të veçantë është fakti se kur partia e tij humbi zgjedhjet në vitin 1997, “Berisha kaloi me dinjitet në rolin e liderit të opozitës,” duke dëshmuar përkushtimin e tij ndaj normave demokratike.
Berisha mbetet lideri popullor i partisë kryesore opozitare në Shqipëri, dhe rikthimi i Shteteve të Bashkuara në një rol neutral në punët e brendshme të Shqipërisë do të jetë i vështirë për sa kohë që shpallja (designimi) mbetet në fuqi.
4. HEQJA E SHPALLJES DO TË RIKTHEJË NEUTRALITETIN POLITIK TË POLITIKËS AMERIKANE
Pabarazia e Politikës Aktualisht
Qasja aktuale përfaqëson njëanshmëri të rrezikshme, ku “Departamenti i Shtetit përdor truke të pista për të ndikuar rezultatin,” duke tradhëtuar demokracinë përmes mbështetjes politike të një pale.
Interes Kombëtar i Fuqishëm
Argumenti për heqjen e shpalljes është “i fortë për arsye të vetëkuptueshme: Ai është një aleat i vendosur i Amerikës dhe përfshirja e tij në listë ishte tërësisht e motivuar politikisht nga administrata e mëparshme.”
Zgjedhjet e afërta në Shqipëri dhe nevoja që Presidenti Berisha të zhvillojë fushatë mes diasporës shqiptaro-amerikane përbëjnë një “interes kombëtar të fuqishëm” që kërkon veprim të shpejtë dhe vendimtar nga Sekretari i Shtetit.
5. PËRPUTHSHMËRIA ME QËNDRIMET E SEKRETARIT RUBIO DHE REFORMAT E ADMINISTRATËS TRUMP
Kundërshtimi ndaj sanksioneve të politizuara
Si senator, Marco Rubio ishte ndër tetë senatorët që kritikuan administratën Biden për “keqpërdorimin e autoriteteve të dhëna nga Kongresi për të luftuar korrupsionin” dhe shprehën shqetësim për procesin e politizuar të sanksioneve.”
Ata veçuan faktin se administrata kishte “neglizhuar raste të dokumentuara mirë të korrupsionit të rëndë nga zyrtarë të huaj të qeverive që minojnë interesat e sigurisë kombëtare të SHBA-së dhe mbështesin kundërshtarët amerikanë.”
Ekspertët e politikës kanë vënë në dukje se “sanksionet e Blinken kundër Berishës ishin po aq të motivuara politikisht dhe të rreme sa edhe heqja e sanksioneve ndaj Houthive”, dhe se “Sekretari i Shtetit Marco Rubio duhet ta kuptojë se qëllimi i Ramës në ngritjen e sfidave ligjore ndaj Berishës ka më pak lidhje me qeverisjen e pastër dhe më shumë me goditjen politike përfundimtare ndaj 80-vjeçarit Berisha.”
Përputhshmëria me Agjendën e Trump Kundër Abuzimit Ligjor (“Anti-Lawfare”)
Heqja e shpalljes për Berishën do të ishte në përputhje me qëllimin e shpallur nga Presidenti Trump për të përmbysur përdorimin e institucioneve shtetërore për qëllime politike, siç ndodhi gjatë administratës paraardhëse.
Shpallja përbën një shembull të qartë se si mjetet e politikës së jashtme janë përdorur për të avancuar qëllime ideologjike dhe jo luftën reale kundër korrupsionit.
Thyerja e bashkëpunimit të dëmshëm mes Departamentit të Shtetit dhe OJQ-ve
Rasti i Berishës përfaqëson marrëdhënien problematike mes burokratëve karriere të majtë në Departamentin e Shtetit dhe OJQ-ve progresiste, të cilën Sekretari Rubio është zotuar ta reformojë. Lidhjet e ngushta mes Edi Ramës dhe rrjetit Soros, përfshirë edhe pjesëmarrjen e Ramës në dasmën e Alex Soros, ilustrojnë mënyrën se si këto marrëdhënie mund të komprometojnë vendimmarrjen objektive në politikën e jashtme.
Agjenda e reformave e Sekretarit Rubio përfshin ndërprerjen e këtij bashkëpunimi të fshehtë dhe garantimin që vendimet në politikën e jashtme të SHBA-së të bazohen në interesat kombëtare amerikane dhe jo në preferencat e rrjeteve të aktivistëve progresistë.
Heqja e shpalljes ndaj Berishës do të dërgonte një sinjal të qartë se Departamenti i Shtetit nuk do të shërbejë më si instrument për avancimin e agjendave të partive të majta jashtë vendit.
DËSHMI KRYESORE MBËSHTETËSE
Parlamenti Europian dënon rrëshqitjen autoritare të qeverisë shqiptare
Rezoluta e Parlamentit Europian e korrikut 2025 për Shqipërinë paraqet prova dërrmuese për përkeqësimin demokratik të vendit nën qeverinë aktuale.
Rezoluta, e miratuar nga 438 anëtarë të Parlamentit Europian, “shpreh keqardhje të thellë për klimën politike ende thellësisht të polarizuar,” paralajmëron për “mungesën e pavarësisë së institucioneve kyçe demokratike”, dhe shpreh “shqetësim për vazhdimësinë e cenueshmërisë së institucioneve shtetërore ndaj ndikimeve të padrejta”.
Abuzimi sistematik nga partia në pushtet u dokumentua nga eurodeputetët:
• Manipulimi i Drejtësisë:
Eurodeputeti Fredi Beleri, vetë i burgosur gjatë fushatës, dëshmoi se: “Reforma shumë e përfolur në drejtësi ka dështuar për shkak të ndërhyrjes së vazhdueshme të qeverisë shqiptare… Vëzhguesit e OSBE-së dhe BE-së tregojnë për presion politik ndaj votuesve, manipulim të mediave, përfshirje të krimit të organizuar në procesin zgjedhor dhe burime financimi të dyshimta.”
• Lidhja Krim-Shtet: Eurodeputeti Alexander Sell dha një paralajmërim të fortë: “Mafia shqiptare kontrollon tregtinë e kokainës dhe marihuanës në Europë me egërsi ekstreme… Ekspertët e quajnë Shqipërinë ‘Kolumbia e Europës’.”
• Korrupsioni Sistematik: Eurodeputeti Aleksandar Nikolić ngriti dyshime mbi vazhdimin e ndihmës së BE-së: “Që nga viti 2007, mbi 2 miliardë euro i janë dhënë Shqipërisë. Dhe për çfarë rezultat? Vendi vazhdon të jetë i kapur nga korrupsioni, shtypi është i heshtur dhe vendi është kthyer në qendër të krimit të organizuar.”
Rezoluta nënvizon: “Përparim të kufizuar në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar”, “Praninë e aktorëve kriminalë në sektorë kyç të ekonomisë”, “Mangësi serioze sa i përket presionit mbi votuesit, blerjes së votës dhe keqpërdorimit të burimeve shtetërore”
Gjetjet e OSBE/ODIHR për Shkeljet Zgjedhore
Misioni ndërkombëtar i vëzhgimit të zgjedhjeve konstatoi shkelje të rënda:
• Frikësim dhe Presion: “Kandidatët përgjithësisht patën mundësi të bëjnë fushatë lirshëm, ndonëse disa raportuan se u përballën me frikësime” dhe “kishte shumë akuza për presion mbi votuesit, veçanërisht ndaj punonjësve të administratës publike.”
• Bashkimi i Shtetit me Partinë: “Përdorimi i gjerë i aktiviteteve publike për qëllime elektorale i dha partisë në pushtet përparësi të padrejtë dhe e zbehu ndarjen mes shtetit dhe partisë, në kundërshtim me paragrafin 5.4 të Dokumentit të Kopenhagenit të OSBE-së të vitit 1990.”
• Ndikimi i Krimit të Organizuar: “Lidhje mes partive politike dhe krimit të organizuar në disa zona, me grupe kriminale që intimidojnë dhe kërcënojnë votuesit dhe, në disa raste, edhe kandidatët.”
• Kontrolli mbi Median: “Përqendrimi i pronësisë së mediave ka dëmtuar pluralizmin e burimeve të lajmeve, së bashku me një vetë-censurë në rritje mes gazetarëve.”
Mbikëqyrja nga Kongresi Amerikan
Senatorë republikanë, përfshirë Sekretarin aktual të Shtetit, Marco Rubio, kanë shprehur zyrtarisht shqetësimet e tyre për politizimin e sanksioneve sipas nenit 7031(c), duke deklaruar: “Jemi thellësisht të shqetësuar se administrata juaj duket se ka politizuar procesin e sanksioneve për të goditur disa partnerë të Shteteve të Bashkuara dhe për të minuar sigurinë kombëtare dhe rajonale të SHBA-së, ndërkohë që refuzon të sanksionojë veprime të rënda nga aktorë të tjerë në rajon.”
Shqetësim ndërkombëtar në rritje për Demokracinë në Shqipëri
Rezoluta e Parlamentit Europian reflekton një lodhje në rritje ndaj reformave simbolike dhe një rënim të besimit në kredencialet demokratike të Shqipërisë. Deputetja franceze Angéline Furet deklaroi: “Le të ndalojmë së financuari iluzionin. Le të ndalojmë së financuari korrupsionin dhe përçmimin ndaj demokracisë. Përpara se të flasim për zgjerim, të kërkojmë transparencë dhe rezultate.”
Rezoluta paralajmëron për: “rënim të të drejtave themelore dhe shtetit të së drejtës” dhe u bën thirrje autoriteteve shqiptare që të: “çdepolitizojnë institucionet publike” dhe “të nxisin një kulturë të vërtetë demokratike”.
Rezoluta përmend në mënyrë të veçantë “shkeljet sistematike të të drejtave” dhe bën thirrje për respektimin e të drejtave të pakicave, duke theksuar se “mbeten shumë çështje të pazgjidhura të pronësisë.”
Prova të Korrupsionit nën Udhëheqjen Aktual të Kryeministrit Edi Rama
Burime të shumta dokumentojnë se korrupsioni është përkeqësuar gjatë qeverisjes së Kryeministrit Rama:
• Blerja e Votës: “Qeveria shpërndau bonuse prej 100 eurosh për rreth 760,000 pensionistë, duke shpenzuar mbi 70 milionë euro nga buxheti i shtetit, në një akt të qartë të keqpërdorimit të fondeve publike për qëllime elektorale.
• Rrjetet e Patronazhit Politik: “Çdo punonjës i administratës publike kishte detyrimin të siguronte 20 vota brenda dhe jashtë vendit, dhe të paraqiste numrat e kontaktit të atyre votuesve si dhe fotografi të votës në ditën e zgjedhjeve.
• Koordinimi me Krimin e Organizuar: “Rrjetet kriminale operonin nën koordinimin direkt të Zyrës së Kryeministrit, me Ergys Agasin, një nga njerëzit më të afërt të Ramës, si koordinatori kombëtar i këtyre strukturave kriminale.
REKOMANDIM
Sekretari i Shtetit duhet të heqë menjëherë sanksionin sipas nenit 7031(c) ndaj Sali Berishës, bazuar në këto arsye:
• Mungesa e një baze faktike: Sanksioni ishte i motivuar politikisht dhe u vendos pa prova të mjaftueshme.
• Rrethana të ndryshuara: Degradimi i demokracisë në Shqipëri nën udhëheqjen aktuale tregon se sanksioni ka qenë kundërproduktive dhe ka shërbyer për të legjitimuar përndjekjen politike.
• Interesi Kombëtar i SHBA-së: Rikthimi i besueshmërisë dhe neutralitetit amerikan në politikën shqiptare i shërben interesave strategjike kombëtare të Shteteve të Bashkuara në Ballkan.
• Përputhshmëri me Parimet e Politikës së Jashtme: Përputhje me qëndrimin e Sekretarit Rubio ndaj sanksioneve të politizuara, duke theksuar nevojën për vendime të bazuara në fakte dhe jo në ideologji.
• Mbështetje përagjendën e reformave të administratës Trump, që synon të shmangë përdorimin politik të institucioneve shtetërore.
• Ndërprerja e lidhjes mes Departamentit të Shtetit dhe rrjeteve progresiste joqeveritare (NGO-ve): Tregon përkushtim ndaj politikëbërjes së paanshme dhe të bazuar në prova, pa ndikimin e aktivistëve politikë.
Siç përfundon edhe memorandumi ligjor:
“Mjeti i vetëm i mbetur për të kërkuar drejtësi është vendimmarrja nga Sekretari i Shtetit,” duke e bërë këtë vendim ligjërisht të thjeshtë dhe strategjikisht të domosdoshëm.
Sanksioni nuk e ka arritur qëllimin e pretenduar për luftën kundër korrupsionit. Në të kundërt, ka dëmtuar interesat amerikane dhe zhvillimin demokratik të Shqipërisë. Akoma më shqetësuese, rezulton se sanksioni është ndikuar nga lidhje ideologjike, marrëdhënie personale me udhëheqjen shqiptare dhe rrjetet progresiste, dhe jo nga vlerësim objektiv i provave.
Një zyrtar i administratës Biden ka pranuar se: Sanksioni ndaj Berishës ishte bazuar në “thashetheme” dhe jo në prova konkrete, dhe se vetë sistemi ka shumë mangësi.
Ndërkohë, Parlamenti Europian ka dokumentuar transformimin sistematik të Shqipërisë në një shtet autoritar nën qeverinë aktuale – pikërisht ajo që sanksioni synonte të parandalonte.
Heqja e sanksionit do të ishte: Rikthim te politika e jashtme e parimeve dhe paanësisë, një sinjal i qartë për përkushtimin e administratës Trump për t’i dhënë fund politizimit të institucioneve qeveritare për qëllime partiake, një hap që forcon interesat afatgjata strategjike të SHBA-së në Ballkan.